[...Στις 23 του Δεκέμβρη το απόγευμα τα παιδιά πελεκούσαν και ετοίμαζαν τον «κόλιαντρα», ένα μακρύ ξύλο με «κόκα» (αυλάκι) στη μια άκρη και μ’ ένα σκοινί δεμένο σφιχτά για να μη φεύγει. Από την άλλη μυτερή άκρη, για να περνούν οι κουλούρες, έκλεινε επίσης με σκοινί που το έριχναν θηλιά!
Το ίδιο βράδυ οι νοικοκυρές έφτιαχναν τις κουλούρες για τα «κουλιαντρούλια» (μικρές, στρογγυλές, όπως είναι τα κουλούρια για να περνούν στον «κόλιαντρα»), Τις έψηναν μετά τα μεσάνυχτα στη χόβολη, στην πυροστιά μπροστά στο τζάκι και ζεστές όπως ήταν τις έδιναν στα «κουλιαντρούλια» που άρχιζαν να γυρίζουν στα σπίτια (για να πουν τα κάλαντα) αμέσως μόλις λαλούσε ο κόκορας. Αργότερα μαζί με την κουλούρα έδιναν και χρήματα. Την παραμονή των Χριστουγένων τη λένε «Αι-Κουλέντρ’(η)» και της Πρωτοχρονιάς «Σούρβα»!...
Μόλις ξημέρωνε το πρωί ετοιμάζονταν να σφάξουν το γουρούνι. Μετά το σφάξιμο θα γινόταν η πρώτη τηγανιά που θα την έτρωγαν οι «σφαγιάδες»! Τα παιδιά περίμεναν με ανυπομονησία να πάρουν τη «φούσκα» (την ουροδόχο κύστη) από το γουρούνι, την οποία τη φούσκωναν μ’ ένα «σάλωμα» (καλαμάκι από άχυρο), την έδεναν με μια κλωστή και έπαιζαν!...]
Από το Λαογραφικό Ημερολόγιο 2011 Άκρης Ελασσόνας, Ήθη κι έθιμα της Άκρης, σελ. 227 (Έκδοση: Μ.Ε.Σ. Άκρης, Ιούλιος 2010)
Την Κυριακή 26-12-2010, λοιπόν, με πρωτοβουλία του Μ.Ε.Σ. Άκρης (όπως είχε προαναγγελθεί και στο facebook του Συλλόγου) και τη συνδρομή των κατοίκων διοργανώθηκαν στην πλατεία του χωριού μας κάποιες πολιτιστικές και λαογραφικές εκδηλώσεις! Αναβιώθηκε το έθιμο των «χοιροσφαγίων» κι ό,τι άλλο έπεται από αυτό! Ένα έθιμο ξεχασμένο εδώ και δυο-τρεις δεκαετίες (από τα μέσα του ’80, νομίζω), αφού το χωριό τα τελευταία χρόνια αποδεκατίστηκε, η σύσταση του πληθυσμού του αλλοιώθηκε (μιας και μένουν κυρίως συνταξιούχοι), οι ασχολίες και ο τρόπος ζωής των κατοίκων άλλαξε ριζικά με αποτέλεσμα να μην εκτρέφει κανένα σπιτικό πλέον το χοίρο του για τα Χριστούγεννα! Με τις συμβουλές και τη συνδρομή των παλιότερων οι νεότεροι προσπάθησαν να τα αναβιώσουν όσο γινόταν πιο πιστά.
Τα «καθέκαστα» έγιναν ως εξής:
...Η «νοικοκυρά» φώναξε τους «σφαγιάδες» που περνούσαν απ’ έξω να πάνε να κόψουν και το δικό της «χοιράδ’(ι)». Μόλις το έκοψαν, εκείνη το «θυμιάτισε» (το λιβάνισε) και τους κέρασε τσίπουρο. Στη συνέχεια, αφού το έγδαραν, το ξεπάστωσαν (αφαίρεσαν το λίπος κάτω απ’ το δέρμα) και το τεμάχισαν, η νοικοκυρά έφτιαξε την πρώτη «τηγανιά» (με κρέας από το λαιμό) που προορίζονταν για τους σφαγιάδες. Από κει και πέρα άρχισε η αξιοποίση κάθε μέρους του ζώου: Το δέρμα πήγε για επεξεργασία για να γίνουν αργότερα «γουρ’(ου)νοτσάρουχα», το λίπος βράστηκε για να γίνουν «τσιγαρίδες», τα έντερα για να γίνουν «λουκανίδες» (λουκάνικα γεμισμένα με κομμάτια κρέατος, λίπους, και πράσου), κομμάτια κρέατος -χωρίς κόκαλα- έγιναν «παστουρμάς» (κρέας συντηρημένο στο λιωμένο λίπος του χοίρου -κάτι σαν σύγλινο) και τα πόδια με το κεφάλι «πατσάς» (κάτι σαν πηχτή). Αφού έγινε και μια μεγάλη τηγανιά για όλους τους παρευρισκόμενους, στο τέλος έφτιαξαν και μια «λιγδοπάπαρα» (για τη χώνεψη ή για επιδόρπιο, παιδιά;)! Οι μικροί πήραν «τ’ φούσκα» κι έπαιξαν μπάλα!
Η συνέχεια δόθηκε το βράδυ όπου οι περισσότεροι συγχωριανοί μας τίμησαν και το υπόλοιπο κρέας στο καφενείο του χωριού…
Και του χρόνου, παιδιά (περισσότεροι και καλύτερα -αν γίνεται)! Χρόνια πολλά!!!
Y.Γ. Οι φωτογραφίες είναι από το αρχείο του καλού φίλου και προέδρου του Συλλόγου μας Παναγιώτη Κουμαντζιά! Τον ευχαριστώ πολύ που μου τις έστειλε για να τις δημοσιεύσω στην παρούσα ανάρτηση!
